1 marca 2022 r. Komisja Europejska rozpoczęła konsultacje publiczne odnośnie projektu zmiany przepisów dwóch rozporządzeń w sprawie wyłączeń grupowych dotyczących porozumień horyzontalnych w obszarze porozumień badawczo-rozwojowych i porozumień specjalizacyjnych zawieranych przez przedsiębiorców, które potrwają do 26 kwietnia 2022 r. 

Zapraszając do udziału w konsultacjach Komisja Europejska opublikowała w dniu 1 marca 2022r. projekty zmienionych rozporządzeń w sprawie wyłączeń grupowych dotyczących porozumień badawczo-rozwojowych oraz porozumień specjalizacyjnych1 (dalej „rozporządzenia HBER”) oraz wytycznych dotyczących horyzontalnych porozumień kooperacyjnych2 (dalej: „Wytyczne horyzontalne”). Rozporządzenia HBER w obecnym kształcie mają obowiązywać do 31 grudnia 2022 r.

Porozumienia horyzontalne

Prawo konkurencji wskazuje na rodzaje porozumień zawieranych przez przedsiębiorców, jakie mogą zostać zakwalifikowane jako zakazane porozumienia ograniczające konkurencję. Jedną z kategorii takich niedozwolonych porozumień są porozumienia horyzontalne czyli tzw. kartele zawierane między konkurentami tj. przedsiębiorcami działającymi na tym samym szczeblu obrotu. W przypadku takich porozumień przyjmuje się, że stanowią one duże ryzyko naruszenia zasad konkurencji.

Ocena aktualnych regulacji

Z tego też względu, w ocenie Komisji Europejskiej, przepisy regulujące kwestię horyzontalnych porozumień między przedsiębiorcami, w tym w szczególności porozumień badawczo-rozwojowych i specjalizacyjnych, jako prowadzących do tworzenia i opracowywania nowych produktów oraz technologii, a także ulepszania już istniejących, wymagają zmian. Na chwilę obecną porozumienia te, z uwagi na ich istotne znaczenia dla rozwoju gospodarki, korzystają pod pewnymi warunkami z wyłączenia spod możliwości uznania ich za zakazane na gruncie prawa konkurencji.

Z oceny przeprowadzonej przez Komisję Europejską w latach 2019-2021 wynika, że na rozporządzenia HBER oraz Wytyczne horyzontalne nie są w wystarczającym stopniu dostosowane do postępujących w ostatnim dziesięcioleciu zmian gospodarczych i społecznych, do których należy zaliczyć m. in. cyfryzację czy dążenie do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju. Co więcej, dostrzeżono rozbieżności w konstrukcji obowiązujących przepisów rozporządzeń HBER. Część z nich została uznana za nadto sztywne i złożone, a inna z kolei za nieprecyzyjne i trudne do interpretacji. Dodatkowo uznano, że poziom pewności prawa, jakie zapewniają Wytyczne horyzontalne jest nierówny w odniesieniu do różnych rodzajów horyzontalnych porozumień, których dotyczą. Zadaniem Komisji jest teraz wyeliminowanie dostrzeżonych problemów. Dla osiągnięcia powyższych celów Komisja Europejska zaproponowała szereg zmian w przepisach.

Porozumienia badawczo-rozwojowe

W przypadku porozumień badawczo-rozwojowych zaproponowano wyłączenie z unijnych reguł konkurencji (i) porozumień badawczo-rozwojowych dotyczących całkowicie nowych produktów, technologii i procesów oraz (ii) działań badawczo-rozwojowych skierowanych na konkretny cel, ale jeszcze nie określonych pod względem produktu lub technologii, tylko wtedy, gdy istnieje wystarczająco dużo porównywalnych konkurencyjnych działań badawczo-rozwojowych tj. zaproponowano wykluczenie porozumień badawczo – rozwojowych z przywileju wyłączenia grupowego w sytuacjach, w których oprócz działań prowadzonych przez strony porozumienia badawczo-rozwojowego pozostałyby mniej niż trzy konkurujące działania badawczo-rozwojowe porównywalne do działań tych stron. Jeżeli w powyższym przypadku będą istniały co najmniej trzy konkurujące działania badawczo – rozwojowe to wyłączenie takich porozumień spod zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję będzie obowiązywało przez czas trwania takiego porozumienia. Jak bowiem wykazała przeprowadzona przez Komisję Europejską ocena, przepisy rozporządzeń HBER w zakresie wyłączeń grupowych dotyczących porozumień badawczo-rozwojowych nie są obecnie wystarczająco dostosowane do porozumień dotyczących rozwoju nowych produktów, technologii i procesów oraz działań badawczo – rozwojowych ukierunkowanych na konkretne cele lub zadania.

Z kolei, ułatwieniem dla współpracy przedsiębiorców w ramach porozumień badawczo-rozwojowych mają być takie rozwiązania jak m. in.: (i) zmiany zasad obliczania udziałów w rynku, dla których podstawą będą mogły być nie tylko dane za poprzedni rok kalendarzowy ale również średnia z trzech poprzednich lat (w zależności od rynku), (ii) modyfikacja definicji pojęcia „potencjalnego konkurenta” polegająca na usunięciu odniesienia do niewielkiego lecz trwałego wzrostu cen, czy też (iii) uproszczenie okresu karencji (tj. okresu w jakim stosuje się wyłączenie spod zakazu konkurencji) znajdującego zastosowanie gdy udział w rynku wzrośnie powyżej progu wyłączenia.

W tym zakresie w Wytycznych horyzontalnych przewidziano również nową sekcję, która będzie wyjaśniała przedsiębiorcom stosowanie nowych przepisów.

Porozumienia specjalizacyjne

Z kolei w odniesieniu do wyłączeń grupowych w sprawie porozumień specjalizacyjnych zaproponowano m. in. nieznaczne rozszerzenie zakresu rozporządzenia w celu objęcia nim na przykład jednostronnych porozumień specjalizacyjnych zawartych przez więcej niż dwie strony.
Projektowane zmiany zakładają także, że zasada „bezpiecznej przystani” (tj. zasada umożliwiająca korzystanie z wyłączeń spod zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję, przy założeniu spełnienia przez strony takiego porozumienia określonych kryteriów ilościowych udziału w rynku), wskazana w Wytycznych horyzontalnych obejmowała będzie horyzontalne porozumienia o podwykonawstwie w ujęciu ogólnym, a nie tylko porozumienia zmierzające do zwiększenia produkcji, jak ma to miejsce obecnie.

Co więcej, zaproponowane zmiany w odniesieniu do porozumień specjalizacyjnych przewidują m. in.: (i) uproszczenie okresu karencji w sytuacji wzrostu udziału w rynku powyżej progu wyłączenia, (ii) zmiany zasad obliczania udziałów w rynku, czy (iii) zmianę definicji „potencjalnych konkurentów”, które pozostają analogiczne jak zmiany w przypadku porozumień badawczo-rozwojowych. Zaproponowano również wprowadzenie wyjaśnienia na temat tego, w jaki sposób stosować próg udziału w rynku, jeżeli porozumienie dotyczy produktów pośrednich oraz dodanie do Wytycznych horyzontalnych dodatkowej sekcji zawierającej wskazówki w sprawie wspólnego korzystania z sieci, jako przykładu porozumień o produkcji, w przypadku gdy objęte nimi są usługi.
Niezależnie od powyższego, Komisja Europejska przewiduje również zmiany w zakresie uproszczenia sprawowanej przez nią i krajowe organy ochrony konkurencji funkcji nadzorczej poprzez aktualizację ogólnych ram oceny horyzontalnych porozumień kooperacyjnych.
W odniesieniu do Wytycznych horyzontalnych przewiduje się także wprowadzenie szeregu modyfikacji m. in. w rozdziałach dotyczących porozumień o wspólnych zakupach i komercjalizacji, porozumień standaryzacyjnych oraz dotyczących zrównoważonego rozwoju, a także odnoszącego się do wymiany informacji pomiędzy konkurentami.

Projektowane zmiany przepisów mają wejść w życie 1 stycznia 2023 r.

Komentarz DBS:

Proponowane zmiany w zakresie wyłączeń grupowych dotyczących porozumień badawczo-rozwojowych oraz porozumień specjalizacyjnych będą mieć istotne znaczenie dla przedsiębiorców z perspektywy prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

Zgodzić się należy, z Komisją Europejską, że przegląd rozporządzeń HBER i Wytycznych horyzontalnych jest istotnym projektem ponieważ współpraca horyzontalna między przedsiębiorcami może przyczynić się do istotnych korzyści gospodarczych, jak również stanowić wsparcie dla transformacji cyfrowej i ekologicznej.

Prowadzone konsultacje publiczne, których celem jest dokonanie oceny i zgłaszanie uwag do zaproponowanych przez Komisję Europejską zmian będą miały wpływ na ostateczny kształt przepisów. Z uwagi na to, że wejście w życie projektowanych obecnie przepisów planowane jest za niecały rok, niezbędne jest bieżące monitorowanie podejmowanych przez Komisję Europejską działań w tym zakresie.

____________________________________________________________

1 Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1217/2010 z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do niektórych kategorii porozumień badawczo-rozwojowych oraz Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1218/2010 z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie stosowania art. 101 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do niektórych kategorii porozumień specjalizacyjnych.

2 Komunikat Komisji dotyczący wytycznych w sprawie stosowania art. 101 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do horyzontalnych porozumień kooperacyjnych (2011/C 11/01).

Joanna Mączko-Forgiel
Radca prawny
Zobacz więcej
Zobacz więcej