Wyrokiem z 29 lutego 2024 r. (C‑606/21) TSUE sprecyzował warunki na jakich państwo członkowskie może zakazać świadczenia usługi umożliwiającej nawiązywanie kontaktu pomiędzy farmaceutami a klientami w celu internetowej sprzedaży produktów leczniczych.
Zaprezentowane przez TSUE stanowisko potwierdza równocześnie, że nie jest dopuszczalne zakazywanie przez państwa członkowskie prowadzenia działalności, która jedynie umożliwia zakup w aptekach leków OTC na odległości, jeżeli taka działalność nie stanowi bezpośrednio sprzedaży produktów leczniczych przez podmioty do tego nieuprawnione.
Stan faktyczny
Francuska spółka Doctipharma stworzyła stronę internetową za pośrednictwem której internauci mogli nabywać na stronach internetowych aptek produkty farmaceutyczne oraz produkty lecznicze, które nie podlegają obowiązkowi wydania recepty lekarskiej.
W ocenie stowarzyszenia zrzeszającego grupy aptek (UDGPO) usługa świadczona przez Doctipharmę za pośrednictwem jej strony internetowej wiązała się z uczestnictwem spółki w handlu elektronicznym produktami leczniczymi, pomimo że nie posiadała ona statusu farmaceuty, który wymagany jest krajowymi przepisami dla detalicznej sprzedaży leków na odległość. Uznając taką działalność za niezgodną z prawem UDGPO skierowało przeciwko Doctipharmie pozew w celu stwierdzenia nielegalnego charakteru przedmiotowej strony internetowej i nakazania zaprzestania przez nią działalności.
Sąd uwzględnił żądania UDGPO, stwierdzając nielegalny charakter strony internetowej w odniesieniu do sprzedaży produktów leczniczych i nakazał Doctipharmie zaprzestania elektronicznego handlu produktami leczniczymi przy jej użyciu.
Orzekający w sprawie sąd apelacyjny uchylił wyrok sądu I instancji argumentując, że sporna strona internetowa jest jedynie platformą techniczną, która nie wprowadzała bezpośrednio do obrotu produktów leczniczych.
Wyrok sądu II instancji został uchylony przez sąd kasacyjny a sprawa skierowana do ponownego rozpoznania przed sądem apelacyjnym. Zdaniem sądu kasacyjnego Doctipharma pełni rolę pośrednika i tym samym uczestniczy w handlu elektronicznym produktami leczniczymi nie posiadając statusu farmaceuty, co narusza krajowe przepisy zakazujące sprzedaży produktów leczniczych przez osoby niebędące farmaceutami.
Z uwagi na rozbieżność poglądów jakie prezentowały sądy rozpatrujące spór w postępowaniu głównym oraz wobec konieczności dokonania wykładni kluczowych pojęć i interpretacji przepisów unijnych sąd apelacyjny zwrócił się do TSUE z pytaniami prejudycjalnymi dotyczącymi m.in. dwóch kwestii tj.:
- czy działalność prowadzona przez Doctipharmę wykonywana poprzez jej stronę internetową stanowi usługę społeczeństwa informacyjnego oraz
- czy prawo unijne zezwala państwom członkowskim na zakazanie świadczenia usługi umożliwiającej nawiązywanie kontaktu pomiędzy farmaceutami a klientami za pośrednictwem strony internetowej w celu sprzedaży, poprzez strony aptek, które wykupiły taką usługę produktów leczniczych OTC?
Stanowisko TSUE
TSUE orzekł, że usługa o charakterze świadczonym przez Doctipharmę stanowi usługę społeczeństwa informacyjnego w rozumieniu unijnych przepisów. Pozytywna odpowiedź TSUE w tym zakresie powoduje że taka działalność wchodzi w zakres stosowania art. 85c Dyrektywy 2001/83, zgodnie z którym państwa członkowskie zapewniają, by produkty lecznicze OTC były oferowane w sprzedaży na odległość w drodze usług społeczeństwa informacyjnego przy zachowaniu określonych warunków (m.in. osób wyłącznie uprawnionych do dostarczania produktów leczniczych zgodnie z regulacjami krajowymi państw członkowskich). Jednocześnie art. 85c ust. 2 Dyrektywy 2001/83 stanowi, że państwa członkowskie, gdy jest to uzasadnione względami ochrony zdrowia publicznego mogą wprowadzić warunki detalicznego dostarczania na ich terytorium produktów leczniczych oferowanych ludności w sprzedaży na odległość w drodze usług społeczeństwa informacyjnego.
W ocenie TSUE władze francuskie mogły zatem na podstawie własnych przepisów krajowych zastrzec, że wyłącznie farmaceuci będą uprawnieni do sprzedaży leków OTC na odległość, jeżeli jest to uzasadnione względami ochrony zdrowia publicznego.
TSUE podkreślił równocześnie, że jeżeli ponownie orzekający w sprawie sąd apelacyjny uzna, że Doctipharma poprzez swoją działalność za pośrednictwem spornej strony internetowej staje się podmiotem świadczącym sprzedaż leków OTC to taka usługa mogłaby zostać zakazana na podstawie art. 85c ust. 1 lit. a) Dyrektywy 2001/83, bowiem Doctipharma nie ma statusu farmaceuty, który jest wymagany przepisami francuskimi do prowadzenia elektronicznego handlu lekami.
Z kolei gdyby sąd II instancji stwierdził, że przedmiotowa usługa polega wyłącznie na umożliwieniu nawiązywania kontaktu między sprzedawcami a klientami, w związku z czym Doctipharma jako niemająca statusu farmaceuty świadczy własną usługę, odrębną od sprzedaży to zakaz świadczenia tej usługi przez państwo członkowskie, na którego terytorium podmiot ją prowadzący ma siedzibę, byłby niezgodny z prawem Unii Europejskiej.
Tym samym TSUE przesądził, że art. 85c Dyrektywy 2001/83 należy interpretować w ten sposób, że państwa członkowskie na podstawie tego przepisu nie mogą zakazać świadczenia usług innych niż sprzedaż leków OTC, takich jak m.in. umożliwienie kontaktu między farmaceutami a klientami w celu sprzedaży przez aptekę, która korzysta z takiej usługi, leków wydawanych bez recepty.
Komentarz DBS:
Przedmiotowy wyrok stanowi doprecyzowanie warunków na jakich mogą być świadczone usługi umożliwiające nawiązywanie kontaktu między farmaceutami a klientami w celu sprzedaży produktów leczniczych na odległość. Dokonana przez Trybunał interpretacja przepisu art. 85c Dyrektywy 2001/83 będzie mieć z pewnością wpływ na działalność przedsiębiorców w szeroko rozumianym obszarze elektronicznego handlu produktami leczniczymi.
Jednocześnie stanowisko TSUE może oddziaływać zarówno na podejście organów Inspekcji Farmaceutycznej jak i na kształt orzecznictwa w zakresie dopuszczalności współpracy aptek z dostawcami platform e-commerce w zakresie internetowej sprzedaży leków OTC.
Niewątpliwie przedstawiona przez TSUE w omawianym orzeczeniu interpretacja unijnych przepisów rozszerza zakres dopuszczalności innych usług, które pośrednio związane są ze sprzedażą produktów leczniczych OTC, ale które nie wchodzą w wyłączny zakres kompetencji podmiotów uprawnionych na podstawie przepisów krajowych państw członkowskich do detalicznej sprzedaży leków wydawanych bez recepty.
