W dniu 31 marca 2023r. opublikowano ustawę z dnia 9 marca 2023 r. zmieniającą Kodeks postępowania cywilnego, wprowadzającą istotne zmiany w przepisach dotyczących postępowania zabezpieczającego w sprawach z zakresu własności intelektualnej. Nowe przepisy wejdą w życie po upływie 3 miesięcy od daty ich ogłoszenia tj. 1 lipca 2023 r.
Dotychczas obowiązujące przepisy Kodeksu postępowania cywilnego przewidywały rozpoznawanie wniosków o zabezpieczenie roszczenia bez udziału drugiej strony. Zasada ta miała szczególnie negatywne konsekwencje w przypadku sporów pomiędzy firmami z sektora farmaceutycznego. Sądy udzielały dotychczas zabezpieczenia, ustanawiając zakazy produkcji lub sprzedaży leku generycznego na czas trwania procesu o naruszenie patentu, bazując jedynie na twierdzeniach jednej strony sporu. Brak dopuszczenia do udziału w postępowaniu firmy wprowadzającej do obrotu lek generyczny powodował, iż sądy udzielały zabezpieczeń w oparciu o niepełny materiał sprawy, jako że pochodzący jedynie od wnioskodawcy. Powodowało to wydawanie zabezpieczeń, które nierzadko następnie były uchylane w wyniku rozpoznania zażalenia wniesionego przez obowiązanego. Niestety, takie nieprawomocne, ale wykonalne zabezpieczenie powodowało negatywne skutki przede wszystkim dla pacjentów, którzy w skrajnych przypadkach tracili tymczasowo dostęp do leczenia. Ponadto, mając na uwadze, że średni okres trwania takiego zabezpieczenia był liczony w miesiącach (jeżeli nie latach), wielomilionowe straty z tego tytułu ponosiły również firmy farmaceutyczne wprowadzające do obrotu leki generyczne oraz nierzadko także płatnik publiczny.
Znowelizowane przepisy będą miały zastosowanie we wszystkich sprawach z zakresu własności intelektualnej, a więc – poza sporami patentowymi – między innymi także w sprawach o ochronę praw autorskich i pokrewnych, dotyczących znaków towarowych czy ochrony know-how.
Obowiązek wysłuchania obowiązanego
W myśl znowelizowanych przepisów sąd będzie miał obowiązek wysłuchania obowiązanego przed udzieleniem zabezpieczenia w sprawach z zakresu własności intelektualnej, chyba że konieczne będzie natychmiastowe rozstrzygnięcie takiego wniosku. Nie dotyczy to jedynie sposobów zabezpieczenia w całości podlegających wykonaniu przez komornika albo polegających na ustanowieniu zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego.
Wysłuchanie obowiązanego, zgodnie z art. 2261 KPC, będzie następowało przez wezwanie stron do złożenia odpowiednich oświadczeń na posiedzeniu albo wyznaczenie terminu do zajęcia stanowiska w piśmie procesowym lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość.
Odstąpienie od obligatoryjnego wysłuchania obowiązanego we wskazanych wyżej sytuacjach, kiedy udzielone zabezpieczenie podlegało będzie wykonaniu przez komornika sądowego albo będzie polegało na ustanowieniu zarządu nad przedsiębiorstwem, uzasadniono mniejszym ryzykiem wystąpienia nieodwracalnych lub znacznych szkód w porównaniu do następstw zakazu wprowadzania określonych produktów lub usług do obrotu, czy zakazem publikowania określonego rodzaju utworów lub treści. W uzasadnieniu nowelizacji wprost wskazano jednak, że nawet w takich przypadkach nie można wykluczyć skorzystania przez sąd, na zasadach ogólnych, z instytucji uregulowanej w art. 148 § 2 KPC, zgodnie z którą sąd może skierować sprawę na posiedzenie jawne i wyznaczyć rozprawę także wówczas, gdy sprawa podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym.
Ograniczenie terminu na ubieganie się o zabezpieczenie
Nowe przepisy przewidują, że sąd oddali wniosek o udzielenie zabezpieczenia, jeżeli został on złożony po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym strona lub uczestnik postępowania powziął wiadomość o naruszeniu przysługującego mu prawa wyłącznego.
Tym samym, wykazanie przez uprawnionego interesu prawnego w uzyskaniu tymczasowej ochrony, na czas trwania postępowania głównego, będzie możliwe jedynie w przypadku, gdy uprawniony złoży wniosek o udzielenie zabezpieczenia nie później niż w terminie 6 miesięcy od powzięcia informacji o naruszeniu.
Prawdopodobieństwo unieważnienia
Rozpoznając wniosek o udzielenie zabezpieczenia w sprawach z zakresu własności intelektualnej, w ramach oceny czy uprawdopodobniono roszczenie, sąd będzie zobowiązany wziąć pod uwagę prawdopodobieństwo unieważnienia prawa wyłącznego w innym toczącym się postępowaniu. Okoliczność ta będzie ustalana w oparciu o informacje pochodzące od stron, chyba że będzie ona znana sądowi z urzędu.
Co istotne, wniosek o udzielenie zabezpieczenia w sprawach z zakresu własności intelektualnej, będzie musiał zawierać informacje na temat tego czy toczy lub toczyło się postępowanie w przedmiocie unieważnienia prawa wyłącznego albo oświadczenie strony lub uczestnika postępowania o braku wiedzy o takim postępowaniu.
Zgodnie z ustawą nowelizującą, wszystkie przepisy w znowelizowanym brzmieniu, o jakim mowa powyżej, będą miały zastosowanie także do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem jej wejścia w życie. W sprawach tych zachowają jednak moc czynności dokonane zgodnie z poprzednio obowiązującymi przepisami.
Komentarz DBS:
Wprowadzenie przepisów objętych omawianą nowelizacją KPC stanowi ważny krok w kierunku ograniczenia nadużywania instytucji zabezpieczenia roszczenia w walce konkurencyjnej na rynku farmaceutycznym. Zmiany znacząco wpłyną na zapewnienie równowagi stron, szczególnie w sporach patentowych i zmniejszają ryzyko nieuzasadnionego wstrzymywania wprowadzania do obrotu leków generycznych za pomocą instytucji zabezpieczenia roszczeń.
Nowa regulacja stanowi wyraz uwzględnienia stanowisk organizacji zrzeszających podmioty z branży farmaceutycznej ale i poglądy środowisk prawniczych. Rozstrzygnięcia o tak dużej doniosłości, nie tylko dla stron postępowania, ale istotnych również z perspektywy zapewnienia dostępności do terapii lekowej, nie powinny być wydawane w oparciu wyłącznie o twierdzenia jednej strony sporu. Dotychczas odczuwalny był także brak przepisu, wskazującego wprost na to, że rozpoznając wniosek o udzielenie zabezpieczenia w sprawach własności intelektualnych sędziowie mogą uwzględnić argumentację obowiązanego dotyczącą nieważności powołanego we wniosku prawa wyłącznego, to jest dla przykładu informacje o toczącym się postępowaniu w sprawie unieważnienia patentu powołanego we wniosku o zabezpieczenie oraz o unieważnieniu odpowiedników takiego patentu w innych jurysdykcjach. Pozytywnie należy także ocenić wprowadzenie, wzorem innych jurysdykcji, 6-cio miesięcznego terminu do ubiegania się o ochronę tymczasową.
Kolejnym krokiem w kierunku zapewnienia równowagi stron w postępowaniu zabezpieczającym w sprawach z zakresu własności intelektualnej mogłoby być wprowadzenie – znanej licznym porządkom prawnym w innych krajach europejskich – instytucji „pism ochronnych” (protective letters), dla pełnej gwarancji udzielenia głosu w sprawie obu stronom postępowania.
